3.x. Dzielenie i pozosatwianie wyrazów na końcu wiersza
 
3.6. Dzielenie i pozostawianie wyrazów na końcu wiersza

3.6.1. Uwagi wstępne

Informacje w dalszej części podrozdziału pochodzą z trzech tekstów źródłowych:
1. Projekt do Polskiej Normy przedstawiony w Zecerswie Mariana Drabczyńskiego [47],
2. Instrukcja technologiczna, skład ręczny i maszynowy [48],
3. Polska Norma: Zasady składania tekstów w języku polskim [PN-83/P-55366]
   Zasady przedstawione w tekstach źródłowych nieco różnią się od siebie. Pomimo, iż pierwsze dwa teksty są wcześniejsze od formalnie obowiązującej Polskiej Normy, wydaje się, że nie należy ich ignorować. Można wziąć pod uwagę wszystkie przedstawione zasady i potraktować je jako punkt wyjścia do własnych rozwiązań.

3.6.2. Dzielenie wyrazów

Podstawową zasadą dotyczącą przenoszenia wyrazów jest to, iż wyrazy należy dzielić według zasad ortografii polskiej, na przykład opisanych w Nowym słowniku ortograficznym PWN [22, s. LXVIII-LXXX].
   Żaden z tekstów źródłowych nie ogranicza przenoszenia wyrazów po pierwszej literze (np. u/cztować, u/grupowanie). Wydaje się jednak, że zasada nieprzenoszenia po pierwszej literze powinna być wprowadzona, zarówno ze względów estetycznych, jak i percepcyjnych. Zakres stosowania tej zasady powinien być zbliżony do zakresu zasady dotyczącej wyrazów dwusylabowych.
    Dodatkowo teksty źródłowe wprowadzają następujące ograniczenia:

Tablica x.x: Dzielenie wyrazów
Żródło: na podstawie PN-83/P-55366
l.p.
opis
ilość znaków w wierszu
do 25
26-50
51-60
pow. 60
1.
   Kolejne przeniesienia
5
4
3
2.
   Wyrazy dwusylabowe
3.
   Sylaba li (na końcu wyrazu)
4.
   Liczby
5.
   Skróty nazw instytucji pisane wersalikami

Tablica x.x: Dzielenie wyrazów
Żródło: na podstawie Marian Drabczyński Zecerstwo [47]
l.p.
opis
ilość znaków w wierszu
do 25
26-40
41-50
pow. 50
1.
   Kolejne przeniesienia
6
5
4
2.
   Wyrazy dwusylabowe
3.
   Sylaba li (na końcu wyrazu)
4.
   Liczby
5.
   Skróty nazw instytucji pisane wersalikami

Tablica x.x: Dzielenie wyrazów
Żródło: na podstawie Instrukcja technologiczna, skład ręczny i maszynowy [48]
l.p.
opis
ilość znaków w wierszu
do 25
26-40
41-50
pow. 50
1.
   Kolejne przeniesienia
6
5
4
2.
   Wyrazy dwusylabowe
3.
   Sylaba li (na końcu wyrazu)
4.
   Liczby
5.
   Skróty nazw instytucji pisane wersalikami

nie należy nie określa się   nie zdefiniowano

Ad. 2. Na przykład: wo/da.

 Ad. 3. Na przykład: robi/li.

Ad. 4. Na przykład: 123/456.

Ad. 5. Opis wydaje się zbyt wąski. Oprócz skrótów nazw instytucji pisanych wersalikami, istnieją także skróty pisane wersalikami, ale nie będące nazwami instytucji (np. BASIC, LIBID). Istnieją także skróty nazw instytucji w których nie wszystkie litery składowe są pisane wersalikami (np. ZBoWiD, CPLiA). Wydaje się, że zasadę opisaną w punkcie 5 należy odnieść także do takich kategorii skrótów.

3.6.3. Pozostawianie wyrazów na końcu wiersza

Teksty źródłowe wprowadzają następujące ograniczenia:
Tablica x.x: Pozostawianie wyrazów na końcu wiersza
Żródło: na podstawie: PN-83/P-55366
l.p.
opis
ilość znaków w wierszu
do 25
26-50
pow. 50
1.
   Tytuły: prof., mgr, inż., tow., itp.
   przed nazwiskami
2.
   Liczby arabskie lub rzymskie przed
   jednoliterowymi skrótami nazw i określeń
3.
   Wartości liczbowe przed skrótami
   nazw miar i masy
4.
   Pojedyncze litery lub cyfry z kropką lub
   nawiasem, stosowane przy wyliczeniach
5.
   Inicjały imion przed nazwiskiem
6.
   Minuskułowe wyrazy jednoliterowe
   a, o, u ,w, z
7.
   Majuskułowe wyrazy jednoliterowe
   A, I, O, U, W, Z i minuskułowy wyraz „i”
8.
   Wyrazy po których następują
   skróty itp. i itd.
9.
   Skróty tj., np., tzn
10.
   Skróty wieloliterowe i wyrazy przed
   skrótami wieloliterowymi

Tablica x.x: Pozostawianie wyrazów na końcu wiersza
Żródło: na podstawie Marian Drabczyński Zecerstwo [47]
l.p.
opis
ilość znaków w wierszu
do 25
26-40
41-50
pow. 50
1.
   Tytuły: prof., mgr, inż., tow., itp.
   przed nazwiskami
2.
   Liczby arabskie lub rzymskie przed
   jednoliterowymi skrótami nazw i określeń
3.
   Wartości liczbowe przed skrótami
   nazw miar i masy
4.
   Pojedyncze litery lub cyfry z kropką lub
   nawiasem, stosowane przy wyliczeniach
5.
   Inicjały imion przed nazwiskiem
6.
   Minuskułowe wyrazy jednoliterowe
   a, o, u ,w, z
7.
   Majuskułowe wyrazy jednoliterowe
   A, I, O, U, W, Z i minuskułowy wyraz „i”
8.
   Wyrazy po których następują
   skróty itp. i itd.
9.
   Skróty tj., np., tzn
10.
   Skróty wieloliterowe i wyrazy przed
   skrótami wieloliterowymi

Tablica x.x: Pozostawianie wyrazów na końcu wiersza
Żródło: na podstawie Instrukcja technologiczna, skład ręczny i maszynowy [48]
l.p.
opis
ilość znaków w wierszu
do 25
26-40
41-50
pow. 50
1.
   Tytuły: prof., mgr, inż., tow., itp.
   przed nazwiskami
2.
   Liczby arabskie lub rzymskie przed
   jednoliterowymi skrótami nazw i określeń
3.
   Wartości liczbowe przed skrótami
   nazw miar i masy
4.
   Pojedyncze litery lub cyfry z kropką lub
   nawiasem, stosowane przy wyliczeniach
5.
   Inicjały imion przed nazwiskiem
6.
   Minuskułowe wyrazy jednoliterowe
   a, o, u ,w, z
7.
   Majuskułowe wyrazy jednoliterowe
   A, I, O, U, W, Z i minuskułowy wyraz „i”
8.
   Wyrazy po których następują
   skróty itp. i itd.
9.
   Skróty tj., np., tzn
10.
   Skróty wieloliterowe i wyrazy przed
   skrótami wieloliterowymi

nie należy nie określa się   nie zdefiniowano

Ad. 1. Na przykład: prof. / Jerzy Bralczyk.

Ad. 2. Na przykład: XX / w., 2000 / r.

Ad. 3. Na przykład: 100 / m, 273 / kg.

Ad. 4. Na przykład: 1. / Wyrazy, 1) / Wyrazy.

Ad. 5. Na przykład: M. / Świetlicki.

Ad. 6. Na przykład: Opowieść o / minuskułach.

Ad. 7. Na przykład: OPOWIEŚĆ O / MAJUSKUŁACH, ogień i / woda.

Ad. 8. Na przykład: Jeden, dwa, trzy / itd.

Ad. 9. Na przykład: Np. / na przykład.
Ad. 10. Na przykład: 750 / zł, 45 / proc., str. / 222, rozdz. / XX.