2.5.x.x. Ukośne kreski

Ukośnik a symbol kreski ułamkowej

Najczęściej spotykane są dwa rodzaje symbolu w postaci ukośnej kreski: ukośnik i kreska ułamkowa. Różnią się one nachyleniem w stosunku do podstawowej linii pisma. Ukośnik jest bardziej stromy (kąt pomiędzy podstawową linią pisma a ukośnikiem jest większy). Nachylenie kreski ułamkowej jest zbliżone do 45 stopni. Dodatkowo kreska ułamkowa ma ujemny kerning z obu stron. [3, s. 81-82]

Rys. 2.x. Ukośnik a kreska ułamkowa. Źródło: opracowanie własne.

Nazwy

W literaturze angielskojęzycznej panuje dość duże zamieszanie w nazewnictwie ukośnika i symbolu kreski ułamkowej. R. Bringhurst [3, s. 81-82] ukośnik nazywa virgule, a symbol kreski ułamkowej solidus albo fraction bar. Wyrazu slash używa jako wspólnego określenia dla obu rodzajów ukośnych kresek. Chicago Manual of Style [1, s. 189] ukośnik nazywa solidus, slant, virgule albo slash.   
   Nazwa ukośnik pojawia się u E. Łuczyńskiego [42, s. 381] i J. Podrackiego [28, s. 11].
   Nazwa kreska ułamkowa jest tłumaczeniem angielskojęzycznego określenia fraction bar. Dotychczas w polskiej literaturze kreska ułamkowa nie została wyróżniona i nazwana.

Zastosowanie ukośnika

1. Umieszczony pomiędzy wyrazami ukośnik spełnia następujące funkcje [42, s. 380]:
a. Funkcja rozłączności (albo).



b. Funkcja łączności z możliwością wyboru (i, a także do wyboru).



c. Funkcja łączności (i).



2. W zapisie ułamków czy jednostek matematycznych lub fizycznych ukośnik zastępuje kreskę ułamkową. [42, s. 381; 29, s. 181; 28, s. 11]



W odróżnieniu od zapisu ułamków z wykorzystaniem symbolu kreski ułamkowej [patrz następny podrozdział], w zapisie przy użyciu ukośnika stosuje się frakcję (odmianę) normalną.

3. W skrótach określających niektóre rodzaje statków. [22, s. LXXIII; 30, s. 88; 38, s. 1744; 34, s. 34]



Zasada ta obowiązuje na zasadzie wyjątku, gdyż inne często stosowane skróty (na przykład: Sulejów n/Pilicą, w/g, d/s) są według polskich wydawnictw normatywanych niepoprawne.

4. W numeracji dokumentów. [42, s. 381]



5. W zapisie adresów ukośnik oddziela numer domu od numeru mieszkania. [42, s. 381; 29, s. 181; 28, s. 11]



6. W zapisie oznaczającym przełom roku lub wieku. [42, s. 381]



7. W ciągłym zapisie poezji ukośnik oznacza koniec wiersza. Dwa ukośniki (z niewielka spacją pomiędzy nimi) oznaczają ominięcie wiersza. [6, s. 95, 96]



8. Angielskojęzyczne zasady (R. Bringhurst, Chicago Manual of Style) dopuszczają użycie ukośnika do rozdzielania składników daty (11/12/1999). Jednak żadne polskich wydawnictw normatywnych nie podaje takiego sposobu zapisu daty. Więcej na temat interpunkcji dat w podrozdziale X.X.X. Znaki interpunkcyjne w datach i oznaczeniach czasu.

Zastosowanie symbolu kreski ułamkowej

Symbol kreski ułamkowej może zostać użyty przy zapisie prostych ułamków. Wtedy licznik jest zapisany frakcją górną, a mianownik wielkością frakcji górnej, ale umieszczony na podstawowej linii pisma (patrz rysunek 2.x). [6, s.45]
   R. Binghurst [3, s. 284] podaje, iż mianownik powinien być zapisany frakcją dolną. Prawdopodobnie jest to pomyłka, gdyż w przykładach [3, s. 82, 284] jest on złożony według zasad podanych powyżej, ponadto konstrukcja z mianownikiem umieszczonym na podstawowej linii pisma wydaje się lepsza.