4.1.4.1. Odstępy międzywyrazowe w ujęciu zecerskim
W terminologii zecerskiej istnieje pojęcie justunku. Jest to materiał zecerski służący do wypełniania miejsc, które nie dają odbitki w procesie drukowania [BN-71/7401-04, p. 2.4.1]. W takim ujęciu odstępy między wyrazami są więc tworzone poprzez użycie justunku.
Wyróżnia się (między innymi) następujace rodzaje justunku ze względu na jego grubość: [BN-71/7401-04]
1. Spacje - rodzaj justunku o grubości mniejszej od połowy stopnia czcionki użytej w danym wierszu.
2. Półfirety - rodzaj justunku o grubości równej połowie stopnia czcionki użytej w danym wierszu.
3. Firety - rodzaj justunku o grubości równej stopniowi czcionki użytej w danym wierszu.
4.1.4.2. Pojęcie spacji w typografii komputerowej
W typografii komputerowej wyraz spacja ma między innymi następujące znaczenia:
1. Spacją nazywany jest każdy odstęp międzywyrazowy (także międzyliterowy),
2. Spacjami nazywane są znaki w foncie posiadające jedynie pewną szerokość, a nie posiadające zakodowanego żadnego kształtu.
Wyraz spacja posiada więc w typografii komputerowej inne znaczenie niż w tradycyjnym zecerstwie.
4.1.4.3. Em i en
Em jest to jednostka równa stopniowi pisma w danym tekście [3, s. 291; 6, s. 36], a więc równa grubości firetu.
En jest to jednostka równa połowie ema [3, s. 291; 6, s. 37], a więc równą grubości półfiretu.
4.1.4.4. Zecerskie pojęcia w nowych znaczeniach
Firet i półfiret w tradycyjnym ujęciu to kawałki metalu. Wydaje się jednak, że obecnie można ich używać także jako nazw jednostek odpowiadających ich grubościom. Mogą więc być używane zamiennie z emem i enem (odpowiednio).
Uwzględniając znaczenie pojęcia spacji funkcjonujące w typografii komputerowej można mówić np. o spacji o szerokości fireta czy wręcz o spacji firetowej.
4.1.4.5. Rodzaje spacji [na podst. 43 i 33]
Najczęściej stosowane rodzaje spacji:
1. [Spacja międzywyrazowa] (ang. word space). Jej szerokość definiuje projektant kroju pisma. Na przykład w kroju Times New Roman (w wersji Mopnotype) spacja międzywyrazowa jest równa 512 jednostek (dla ema równego 2048 jednostek), a w kroju Verdana (w wersji Microsoft) spacja międzywyrazowa jest równa 720 jednostek (dla ema równego 2048 jednostek).
Spacją międzywyrazową jest też nazywana każda spacja między wyrazami.
2. [Twarda spacja] (ang. no-break space). Szerokość twardej spacji jest równa szerokości spacji międzywyrazowej danego kroju. Posiada ona jednak następującą właściwość: nie może ona być miejscem przeniesienia do następnego wiersza, tzn. miejsce przeniesienia może nastąpić jedynie przed znakiem ją poprzedzającym lub po znaku po niej następującym.
3. [Spacja włoskowa] (ang. hair space). Najcieńsza spacja dostępna w danym kroju. Jej szerokość mieści się w zakresie od 1/10 do 1/16 ema.
W typografii komputerowej wielkość spacji międzywyrazowych i międzyliterowych można regulować w dowolnym zakresie (przez manipulację kerningiem i trackingiem). Spacja włoskowa jest więc ukłonem w stronę tradycyjnego zecerstwa, gdzie spacja włoskowa była po prostu najmniejszą produkowaną spacją w danym komplecie. O wielkości spacji włoskowej dla danego kroju (w foncie) decyduje jego projektant.
Spacji włoskowej nie należy mylić z tak zwaną włosówką. Jest to tradycyjna zecerska nazwa dla spacji wielkości jednego punktu.
4. [Spacja firetowa] (ang. em space). Spacja o szerokości ema.
5. [Spacja półfiretowa] (ang. en space). Spacja o szerokości ena.
6. Trzeciak, trzecianka (ang. thick space). Spacja o szerokości 1/3 szerokości spacji firetowej.
7. [Ćwiertak*, ćwiertanka*]. Spacja o szerokości 1/4 szerokości spacji firetowej (ang. middle space, ang. mid).
8. Sześciak. Spacja o szerokości 1/6 szerokości spacji firetowej.
9. [Spacja cyfrowa*] (ang. figure space). Spacja o szerokości zbliżonej do szerokości cyfry 0 danego kroju.
10. [Spacja interpunkcyjna] (punctation space). Spacja o szerokości kropki danego kroju.
11. [Chuda spacja] (ang. thin space). Standardowo spacja o szerokości 1/5 szerokości spacji firetowej. Może też mieć szerokość 1/8 szerokości spacji firetowej (stosowana w składach dla języka francuskiego).
Chudej spacji nie należy mylić z cienką spacją, ktora w tardycyjnym zecerstwie jest każdą spacją o grubości do 2 punktów.
Ze względu na brak niektórych polskich odpowiedników angielskich nazw spacji, podane polskie nazwy (ujęte w nawiasy kwadratowe) są propozycjami.
---------------------------------
* Nazwy zaproponowane przez Adama Twardocha.
 |