Trzy pojęcia - redakcja, adiustacja, korekta

Piotr Müldner-Nieckowski

Trzy pojęcia - redakcja, adiustacja, korekta

Poniżej podaję definicję trzech wyrazów, których znaczenie potocznie jest utożsamiane,
ale z których każde w rzeczywistości znaczy co innego.
Rozumienie tych słów ma wpływ na określanie nazwy wykonywanego
zawodu i ustalanie zakresu obowiązków oraz wysokość honorariów za pracę.

A. Redakcja

a. Opracowanie tekstu pod względem merytorycznym i stylistycznym.

Obejmuje takie czynności, jak:

poprawianie budowy całej publikacji, w tym tekstu, przez: ustalanie logicznej konstrukcji utworu, porządkowanie i ujednolicanie składników tekstu, uzupełnianie składników brakujących,

poprawianie błędów językowych i stylistycznych,

poprawianie błędów merytorycznych lub jeśli to niemożliwe, wskazywanie ich do poprawienia przez autora, redaktora naukowego albo eksperta.

Do tekstu zaliczamy:

tekst główny z przydatkami pisanymi (motta, przypisy, bibliografie, żywe paginy, numerację stron, spisy treści, spisy ilustracji itp.),

ryciny,

aneksy (indeksy, tabele, tablice, wykazy, wklejki z tekstami rozwiniętymi, mapami itp.),

strony tytułowe, informacyjne,

treści umieszczone na oprawie publikacji,

treść załączników luźnych (wkładek, zakładek, opasek, obwolut, kaset audio i wideo, dysków CD itp.).

Redakcję wykonuje redaktor merytoryczny.

b. Wersja tekstu po opracowaniu redakcyjnym albo autorskim ("To już trzecia redakcja tego opowiadania, mam nadzieję, że tym razem dobra".)

c. Praca osoby kierującej zespołem opracowującym i wydającym czasopismo, dzieło zbiorowe itp.

d. Instytucja albo dział instytucji zajmujące się wydawaniem czasopisma, książek; też: publikacją audycji radiowych i telewizyjnych; też: przygotowywaniem tekstów dla filmu, teatru, estrady itp.

e. Pomieszczenie, w którym działa zespół redakcyjny albo w którym mieści się instytucja przygotowująca publikacje do wydania lub emisji.

B. Adiustacja (łac. ad iustum - do normy)

Przygotowanie tekstu do druku pod względem technicznym i graficznym.
Obejmuje takie czynności, jak:

ustalanie norm wizualnych dla danego tekstu, dla danej publikacji,

dostosowywanie danego tekstu do norm ogólnych (językowych, estetycznych, drukarskich, obowiązujących w wydawnictwie itd.),

nanoszenie wyróżnień niemerytorycznych, tzn. typowych (kursywa, pogrubienie, podkreślenie, tło tekstu itp.),

wyznaczenie kroju pisma i interlinii tekstu podstawowego,

oznaczanie wcięć akapitowych, w tym akapitów nagłówkowych, podtytułowych, oraz pozycji dedykacji etc.,

oznaczanie indeksów górnego i dolnego,

określanie wyglądu graficznego i rozmieszczenia tytułów, tabel, tablic, ramek, przypisów,

oznaczanie rodzaju i wielkości czcionki dla pozostałych elementów tekstu,

wyrównywanie spacjowania,

wyznaczanie wielkości i umieszczenia rycin (treść rycin to przedmiot redakcji),

wyznaczanie układu stron, kolumn i łamów, marginesów, paginacji cyfrowej i żywej,

wszystkie inne, które nie odnoszą się do treści intelektualnej tekstu, a mają wpływ na wygląd tekstu.

Adiustację wykonuje redaktor techniczny albo (coraz częściej) redaktor merytoryczny lub doświadczony składacz.

C. Korekta

a. Sprawdzanie tekstu na próbnych odbitkach drukarskich (także w maszynopisach z naniesionymi poprawkami autorskimi albo redaktorskimi po naniesieniu redakcji przez składacza albo maszynistkę).
Obejmuje takie czynności, jak:

przystosowywanie tekstu "powierzchniowo" (niemerytorycznie) do norm językowych, wizualnych, poligraficznych (obowiązujących w danym wydawnictwie oraz ogólnych),

sprawdzanie, czy poprawki autora i redaktora zostały poprawnie wniesione do pliku komputerowego,

porównywanie maszynopisu wzorcowego (zawierającego poprawki autora i redaktora) z maszynopisem wykonanym przez skład,

rewizja, tj. porównywanie klisz drukarskich z maszynopisem wzorcowym, opracowanym przez autora, redaktora i redaktora technicznego (adiustatora).

Korektę wykonuje korektor.

b. Próbna odbitka drukarska (tzw. szczotka, szpalty, ozalid).

Podsumowanie

Porównajmy teraz pokazane wyżej rysunki. W górnej części poniższej ryciny jest pokazana redakcja merytoryczna, w środkowej adiustacja, a w dolnej korekta. Korektorka porównuje naniesioną (scaloną) redakcję i adiustację na maszynopis wzorcowy (lewa strona dolnej części rysunku). Sprawdziła, że w składzie wykonano wszystkie zalecenia, ale przy okazji wprowadzono błąd ("funcjoanlnie"). To właśnie poprawiła, i tylko to, bo takie było jej zadanie.

Redaktor, korektor i adiustator to trzy różne osoby (ale mogą być reprezentowane przez jedną...).